Μύλος Παππά 1893 -1983 Λάρισα - Pappa's Mill 1893 -1983 Larissa

Ο Μύλος του Παππά είναι ένα μουσείο πολιτιστικής κληρονομιάς για την Λάρισα, ένα ζωντανό κομμάτι της ιστορίας της πόλης μας με σημαντική παρακαταθήκη αναμνήσεων.
Πάμε να δούμε την ιστορία του Μύλου.
Στα τέλη του 19ου αιώνα η αλευροποίηση των σιτηρών από τα πέτρινα γουδιά και τους τριπτήρες πέρασε στους μύλους, νερόμυλους και ανεμόμυλους.
Η Θεσσαλία λόγω της αφθονίας των νερών της είχε νερόμυλους πολλούς, στην Πορταριά, στους Γόννους και στο Συκούριο. Στη Λάρισα, στη δεξιά όχθη του Πηνειού πέρα από τη συνοικία των Αμπελοκήπων λειτουργούν οι πρώτοι αλευρόμυλοι των Τσιμπούκη, Δημητριάδη, εκεί όπου υπήρχαν στενά και ακανόνιστα σοκάκια με λιμνάζοντα βρομόνερα.
Σ’ αυτή λοιπόν την καμπίσια μεγαλούπολη στα 1892 έρχεται ο Ηπειρώτης Κωνσταντίνος Παππάς με άλλους 40 εργάτες από το Αργυρόκαστρο. Ο Κωνσταντίνος Παππάς λοιπόν αγοράζει στη συνοικία Ταμπάκικα 6 τούρκικα στρέμματα από τον κτηματία Ρουσόπουλο και άλλα 4 από τον Μουφτή Χασάν Εφένδη βακούφια, στον χώρο ακριβώς του παλιού τουρκικού νεκροταφείου.

Τα 10.000 τ.μ. έκταση που αγοράζει ο Κωνσταντίνος Παππάς βρίσκονται στη συνοικία Ταμπάκικα που ήταν λαϊκή συνοικία και που κατά την τουρκοκρατία λειτουργούσε το γνωστό εσνάφι των ταμπάκηδων. Σύμφωνα δε με το συμβόλαιο του 1893 που υπεγράφη στο συμβολαιογραφείο του Αγαθάγγελου Ιωαννίδη, συμβολαιογράφου Λάρισας, περιέρχεται στην οριστική κατοχή και κυριότητα του Κωνσταντίνου Παππά και των συνεργατών του Σκαλιώρα και Δημητριάδη μετά από συμβιβασμό του Ελληνικού Δημοσίου και της βακουφικής επιτροπής. Ορίζεται δε από δρόμο που οδηγεί στο τέμενος το Οθωμανικό του Μουχαρέμ Πασά, τον Πηνειό ποταμό και την αποβάθρα του Πηνειού, οικόπεδο και την οδό Γεωργιάδου. Οι εταίροι συνάπτουν ομόρρυθμο εταιρεία εμπορική με την επωνυμία Δημητριάδης - Παππάς - Σκαλιώρας και με εμπορικό κεφάλαιο 300.000 δρχ. Η περιοχή γύρω από τον Μύλο ήταν γεμάτη τριβόλια, χαντάκια, σκουπίδια. Στις παρόδους και τα αδιέξοδα υπήρχαν πολλά κακόφημα σπίτια με κακοποιούς, χασισοπότες και μαχαιροβγάλτες, καβγατζήδες, μεθυσμένους, ανθρώπους γενικά του υποκόσμου. Όλη αυτή η περιοχή με τα βούζια και τα ρίχια, ανάμεσα στα πλινθόκτιστα χαμόσπιτα διατηρούσε έντονα το χρώμα της τούρκικης πόλης.

Η πόλη είχε ελάχιστο πληθυσμό, όμως η παραγωγή σιτηρών ήταν μεγάλη στην ευρύτερη περιοχή χάρη στους Σπύρο και Παναγή Χαροκόπου που ανέδειξαν την πεδιάδα μας σε μια από τις μεγαλύτερες σιταποθήκες της χώρας μας.
Κοντά λοιπόν στο Φρούριο της πόλης και στο Μπεζεστένι λειτουργεί στα 1893 ο μύλος του Παππά και των συνεργατών του. Ο μύλος όμως αυτός διαφέρει από τους συνηθισμένους γιατί κινείται με ατμό, κάτι που αποτελούσε μεγάλο τεχνολογικό άλμα για την εποχή του. Σκοπός της εταιρείας που συστάθηκε στα 1893 ήταν η αγορά δημητριακών και η μεταπώλησή τους μετά από επεξεργασία σε αλεύρι ή ζυμαρικά. Παράλληλα οι τρεις εταίροι βρίσκουν την εξής έξυπνη λύση να δημιουργήσουν υποκατάστημα στον Βόλο μια και στον Βόλο τότε λειτουργούσαν μόνο πετρόμυλοι και νερόμυλοι. Εκτός τούτων ο Βόλος με το λιμάνι του θα διευκόλυνε το εμπόριο προς τον Πειραιά και προς όλη την υπόλοιπη Ελλάδα.
Ο Μύλος του Παππά λόγω του ατμού του και λόγω των μηχανημάτων με τα οποία είναι εξοπλισμένος πρωτοπορεί έναντι των άλλων.
Στα 1897 οι ατυχίες και τα τραγικά γεγονότα του πολέμου ζημίωσαν την παραγωγή και το εμπόριο σιτηρών. Η εταιρεία παρουσιάζει ζημίες και αναγκάζεται να καταφύγει στον δανεισμό.

Στα 1899 η Εταιρεία χρηματοδοτείται με δάνειο 250.000 δραχμών από την Εθνική Τράπεζα. Συγκεκριμένα με το νόμο ΒΧΛΕ «περί εγγυήσεως του Δημοσίου υπέρ της εν Λαρίση Εμπορικής Εταιρείας υπό την επωνυμία Δημητριάδης – Παππάς – Σκαλιώρας προς συνομολόγησιν δανείου μέχρι 250.000 δρχ. για δέκα έτη και επιτόκιο 5%» η Εταιρεία καταφέρνει να ορθοποδήσει. Η δανειοδότηση αυτή αποδεικνύει ότι πρόκειται για μεγάλη βιομηχανική επιχείρηση της εποχής.
Στα 1899 αποχώρησε ο Χρήστος Δημητριάδης από την εταιρεία λόγω γήρατος και κλονισμένης υγεία και ο μύλος παραμένει στους άλλους δύο Παππά και Σκαλιώρα. Η παραγωγή έχει εν τω μεταξύ αυξηθεί και έχει αρχίσει να λειτουργεί παράλληλα μέσα στον μύλο και αρτοποιείο, εκεί ακριβώς όπου σήμερα βρίσκεται το θέατρο του Μύλου. Η Λάρισα ζυμώνει βέβαια αλλά κυρίως τρώει λευκό ψωμί με άλευρα Παππά. Χαρακτηριστικά του μύλου η ποιοτική υπεροχή, η αύξηση της παραγωγής και μάλιστα σε περίοδο που οι άνθρωποι ζύμωναν, αφού το ψωμί δεν ήταν βιομηχανικό είδος.
Στα μέσα της δεκαετίας του 1900 αποχώρησε και ο Σκαλιώρας και η επιχείρηση μένει αποκλειστικά στην οικογένεια Παππά, η οποία έχει αυξηθεί καθώς έχουν έρθει και δουλεύουν σε αυτή οι ανεψιοί του Κωνσταντίνου Παππά, Μιχαήλ και Φώτιος. Ο τελευταίος μάλιστα δουλεύει σκληρά και φοιτά παράλληλα στην Εμπορική Σχολή του Βόλου, αποκτώντας και διοικητικές ικανότητες. Προς το τέλος της δεκαετίας αναλαμβάνει ηγετικό ρόλο. Εν τω μεταξύ επιστημονικό δυναμικό αναλαμβάνει την εγκατάσταση μηχανών στον Μύλο. Απόφοιτοι Πολυτεχνείου όπως ο Κωνσταντίνος Σαρίμβεης έχει την τεχνολογική εποπτεία του Μύλου. Ο Γ. Παπαχρήστος τελευταίος μυλωνάς (1910-1983) μας δίνει αρκετές πληροφορίες για τον μύλο και την εποχή του. Είναι η εποχή που ο Φώτιος Παππάς συνεργάζεται με τον Μακεδονικό Σύλλογο για την απελευθέρωση της πολύπαθης Μακεδονίας.

Με την εξόρμηση του ελληνικού στρατού από την Μελούνα τροφοδοτεί με άλευρα όλους τους φούρνους για να παράγουν κουραμάνες και γαλέτες. Συνεργάζεται με τον δήμαρχο Μιχαήλ Σάπκα, έρχεται σε επαφή με τον Παύλο Μελά, δίνει, χορηγεί, προσφέρει και βοηθά τον ελληνικό στρατό. Στη Λάρισα δε την ξετουρκισθείσα ο μύλος είναι σταθμός, σημείο οικονομικής ανάπτυξης και προόδου, σταθμός όλης της πόλης που αριθμούσε τότε 2000 οικοδομές αλλά και όλης της Θεσσαλίας. Σύμφωνα δε με τις πληροφορίες του τότε επιστάτη Ιωαννίδη το ημερομίσθιο στα 1905 ήταν κατά μέσο όρο 3,20 δρχ και έφτασε στα χρόνια 1910-1915 τις 5,40 περίπου.
Η παραγωγή δε σε άλευρα ήταν 45 οκάδες ανά ώρα και υπήρχαν 2 βάρδιες εργασίας. Στις 11 Αυγούστου 1918 και παράλληλα με την επιχείρηση του Κ. Παππά, ο Φώτης, ο Μιχαήλ Παππάς και ο Αλκιβιάδης Μακρής, πατέρας του γνωστού ιστορικού και λαογράφου Κίτσου Μακρή συνιστούν ομόρρυθμη εταιρεία με την επωνυμία Φ. και Μ. Παππάς και Α. Μακρής με έδρα την Λάρισα. Σκοπός της νέας εταιρείας ήταν η μεταποίηση δημητριακών καρπών σε άλευρα και το εμπόριό τους. Ο Φώτης διορίζεται διευθυντής και διαχειριστής της εταιρείας ως κατέχων το 38% μερίδιο της. Οι άλλοι μοιράζονται το 62%. Ταμίας ορίζεται ο Α. Μακρής, ο οποίος αποχώρησε ένα χρόνο αργότερα για άγνωστους λόγους.

Ο Μύλος συνεχίζει μέχρι το 1920 την ανοδική του πορεία και εξέλιξη οπότε και καταστρέφεται από πυρκαγιά που οφειλόταν στα ξένα στρατεύματα που στάθμευαν στη Λάρισα. Πολλοί θέλουν την πυρκαγιά να είναι αποτέλεσμα ενεργειών των βενιζελικών ως αντίδραση στα φιλοβασιλικά αισθήματα του Κωνσταντίνου Παππά, ο οποίος επισκεπτόταν συχνά τα ανάκτορα και συναντούσε τον πρίγκιπα Νικόλαο στο γνωστό κήπο των Ανακτόρων όπου βρισκόταν το οίκημα, συνοδευόμενος από τον Μιχαήλ Σάπκα και άλλους φιλοβασιλικούς Λαρισαίους. Με την καταστροφή αυτή λήγει και η πρώτη περίοδος λειτουργίας του Μύλου. Η τοπική οικονομία δέχεται ένα ισχυρό πλήγμα καθώς χάνεται μια σημαντική βιομηχανική μονάδα της περιοχής.
Η τελευταία ηγετική μορφή του Μύλου και διάδοχος του Φώτη Παππά ήταν ο γιος Άγγελος Παππάς. Με σπουδές στα οικονομικά στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας, ανέλαβε την ηγεσία της επιχείρησης στις αρχές του 1960 και παρέμεινε σε αυτή μέχρι το κλείσιμό της στα 1983.

Σήμερα ο Μύλος φιλοξενεί πολιτιστικές δραστηριότητες. Στεγάζονται και λειτουργούν σχολή χορού, εργαστήρια εικαστικών τεχνών, μικρό θέατρο χωρητικότητας 150 ατόμων, η φιλαρμονική του Δήμου, κινηματογραφική λέσχη, κουκλοθέατρο.
Συνεχίζει λοιπόν και σήμερα να προσφέρει στην πόλη διαφορετικά. Η επιβλητική πρόσοψη προκαλεί δέος στον επισκέπτη, ξυπνά μνήμες του παρελθόντος και συνδέει το παρόν με τις παλιότερες εποχές ανάπτυξης.

Πηγή : Αντ. Πολιτισμού Δ. Λαρισαίων
Φωτογραφίες - επιμέλεια : Δημήτρης Καστανάρας
Source: Ant. Of Culture of the Municipality of Larissa
Photos - edited by: Dimitris Kastanaras